Over de nieuwe Jens Christian Grøndahl

Het wachten op een nieuwe Grøndahl duurt altijd te lang. Liefst lees je iedere maand zo’n fijngevoelige roman in prachtig tastend taalgebruik, die je nuancerend, filmisch en poëtisch vertelt hoe het leven eruit ziet. En nu is er weer een, met een prachtige, typisch Grøndahliaanse titel, Voordat we afscheid nemen. Een aankondiging van verlies, een van de grote thema’s van de Deense meesterschrijver.



Als altijd lees je Grøndahls eerste bladzijden met extra aandacht. Daarin balt hij vaak zijn zijn hele boek samen, daarin kondigt zich alles aan, van daaruit ontrolt het verhaal zich. ‘Ze schaatste in een grote boog het verlaten ijs op’, luidt ditmaal de eerste zin. Een bevroren ven, tussen Deense dennen, ‘onder de stille hemel’. Een vrouw heeft sinds jaren weer eens schaatsen ondergebonden, ze heeft ze nog niet eerder uit de verhuisdozen gehaald, die dozen ‘die ze had meegebracht en nooit opengemaakt toen ze bij hem introk’. Maar op deze dag dus wel. De man staat aan de kant, handen in de zakken, kleumend, hij was ‘afgevallen en daardoor hing zijn oude huid losser om zijn botten’. ‘Voor de verandering’ heeft hij geen camera bij zich. Zij herinnert zich het gevoel van vrijheid dat het schaatsen geeft, ‘een vergeten vaardigheid die weer ontwaakte’. Je ziet het beeld voor je, als een verstild schilderij van Edward Hopper dat een verhaal vertelt waarnaar het gissen blijft, de lichtval op het ven, duisternis in het omringende woud, twee nietige, eenzame gestalten.
In het eerste deel van de roman ontrolt zich het verhaal van de jonge vrouw, Barbara, en haar twee keer zo oude man, Marcus. Zij, te vondeling gelegd in Calcutta, geadopteerd, medewerkster van een uitgeverij en ‘weekendcosmopoliet’, hij gevierd fotograaf, meer op reis dan thuis, ‘melancholieke nomade’ behorend tot de mensen ‘die al vijfentwintig jaar de cultuur bepaalden’. Ze leven ‘in de tegenwoordige tijd, de rest was gearchiveerd’. Marcus maakt een eind aan hun relatie en vertrekt naar Soedan.
Waarom? Waarom nu? Wat steekt erachter deze relatie? Waar komen deze mensen vandaan? Wat is het geheim? Dat zijn de vragen die je je als lezer stelt, aan het einde van het eerste deel, vragen waarmee je het tweede deel ingaat. Maar nee, de film is ruw in tweeën geknipt, de voorbode van diepgang blijkt een illusie, de schaatster lijkt definitief in een wak verdwenen. We maken kennis met andere personages, andere ontheemden, met getrouwde mannen die liever vrij waren, met vrouwen die zo hun eigen professionele en persoonlijke problemen hebben, met tijdgenoten in wier leven we niet werkelijk geïnteresseerd zijn omdat we op het spoor van dat ene, enigmatische stel zijn gezet. Dat spoor kronkelt in de marge nog een beetje verder, komt wel terug, maar ontvouwt zich uiteindelijk niet. Als lezer word je tegen het einde van het boek overvallen door een gevoel van teleurstelling. De vrouw die zo veelbelovend het verlaten ijs op schaatste is blijven steken in die mooie eerste boog.
Jens Christian Grøndahl: Voordat we afscheid nemen. Vertaald door Annelies van Hees. Meulenhoff. 288 blz. Prijs € 19,95