Wat Jean Monnet, vader van Europa, leerde van Cognac
,,Je leert het leven niet in boeken, ga jij maar cognac verkopen in Engeland.” Met deze woorden stuurde Jean Gabriel Monnet in 1904 zijn zestienjarige zoon Jean naar Londen, vertelt Michel Adam, voorzitter van het Europees Studiecentrum Jean Monnet, in een café in Cognac. Zoon Jean is dan net gestopt met zijn studie rechten aan de universiteit van Bordeaux. Zo begint de internationale carrière van de man die de ‘vader van Europa’ zou worden, de grondlegger van de EU. Al snel verhandelt de jonge Jean wereldwijd de cognac van zijn vader, de cognac Monnet & Cie. Maar hij wil meer. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog benadert hij de Franse regering: hij stelt voor de bevoorrading vanuit Engeland efficiënter maken, wordt economisch intermediair tussen Frankrijk en zijn bondgenoten en veel later plaatsvervangend secretaris-generaal bij de Volkenbond.
Zakenman, bankier, onafhankelijk adviseur van overheden – als autodidact en zonder ooit een hoge politieke of regeringsfunctie te hebben bekleed, beïnvloedt Jean Monnet de vrede in Europa. ,,Het was een man die hield van actie”, zegt Adam, ,,een pragmaticus ook. Over zichzelf zei Monnet dat hij er niet naar streefde iemand te zíjn, maar dat hij iets wilde doén. Monnet had een manier van denken die erop gericht was mensen met elkaar te verbinden in plaats van ze tegen elkaar uit te spelen. Dat was ook zijn houding tegenover de politiek.”
Al meteen aan het begin van de Tweede Wereldoorlog is Monnet ervan overtuigd dat alleen de meest intense vorm van samenwerking tot de overwinning kan leiden. In zijn Mémoires schrijft hij: ‘er is een dramatische verklaring van solidariteit nodig, gedurende de oorlog moeten de regeringen fuseren in één kabinet, ook de twee parlementen moeten versmelten tot één.’
Vrij onbekend is dat het hem bijna lukte: met zijn enorme overtuigingskracht slaagde hij erin Churchill en De Gaulle ertoe te bewegen een complete staatkundige unie te vormen tussen het VK en Frankrijk – volgens hem de enige manier om het nazisme effectief te bestrijden. Het plan mislukte op het laatste moment omdat de regerende Franse premier moest aftreden en plaats moest maken voor maarschalk Pétain.
Niets voorspelde de internationale carrière van Jean Monnet. Hij werd in 1888 geboren in een bescheiden hoekpand in het centrum van de kleine stad Cognac. Zijn vader runde de firma Monnet & Cie en was ook voorzitter van de Société des propriétaires viticoles. Het voormalige, enorme complex waar de cognac Monnet werd gefabriceerd – aan de zuidkant kwamen de druiventrossen binnen, om er jaren later aan de noordkant in flessen uit te komen – is onlangs verbouwd tot luxehotel. In het statige, vrijstaande pand waar Gabriel Monnet vroeger de belangen van de cognacmakers behartigde, en waar de familie later ging wonen, worden tegenwoordig exposities georganiseerd en feesten gegeven.
De kwaliteiten van de charentais, zoals de inwoners van de regio rond Cognac worden genoemd, hebben Monnet geen windeieren gelegd, denkt Adam. Ze hebben de reputatie nogal op zichzelf te zijn, staan bekend als gesloten, voorzichtig en ze hebben een lange adem. Dat heeft zo zijn voordelen. Adam:,,de wijnboeren in de Cognacstreek hebben die godendrank uitgevonden dankzij het proces van dubbele destillatie. Als je de wijn uit onze regio destilleert stinkt dat niet, zoals overal elders wel het geval is. Die ‘alcool blanc’ laten we ouder worden in fusten van eikenhout dat afkomstig is uit de Limousin. Het hout van de groene eik geeft er zijn specifieke tannine aan. Zoals de legende vertelt, verschuilt de salamander zich in takkenbossen van de groene eik, als je die in het vuur gooit, springt hij er als een duiveltje uit. De salamander is dan ook het embleem van het huis Monnet. Als je die witte alcohol maar lang genoeg laat rijpen, wordt het op den duur cognac. Maar dat kost tijd! Met andere woorden: je moet de tijd nemen om iets goeds tot stand te brengen.”
Er is nog iets anders wat Monnet van de cognac heeft geleerd, vertelt Adam, ,,als het vat vol is en die uitzonderlijke drank is in wording, dan verdampt 10 tot 15 procent ervan. Dat noem je ‘la part de l’ange’, het deel van de engel. Dat is het tweede geheim van Cognac: je moet een beetje prijsgeven om later te kunnen winnen.
