Fictie rond de Franse verkiezingen
Sarkozy? Een man die verblind is door zijn eigen verleidingskunst en door zijn overtuiging dat hij de enige grote strateeg is in de nationale politiek. Hollande? Een man die trouw is aan zichzelf en er wel voor oppast ook maar een spoortje vermetelheid te tonen. Bayrou? Een opportunist met een groot gevoel voor enscenering. Het zijn maar een paar van de vernietigende karakteriseringen die Dominique Paillé ten beste geeft in zijn roman Panique à l’Élysee.
Het is bekend: vlak voor verkiezingen koopt de lezer minder romans en meer essays en non-fictieboeken. Dus eigent de roman zich de actuele politiek toe in een apart genre, de politique-fiction. Alleen al in de eerste drie maanden van 2012 zijn er, zo meldde Livres Hebdo, in Frankrijk 166 boeken verschenen die in een bepaald opzicht te maken hebben met de Franse verkiezingen. Portretten van de kandidaten, beschouwingen over het politieke bestel, apologieën en afrekeningen, visies op Europa, terugblikken naar vorige verkiezingen en gokken op de uitslag van de komende – het zit er allemaal bij. Dat Sarkozy vaak wordt gevierendeeld, gekielhaald en bespot zal geen verbazing wekken. Eerder publiceerde bijvoorbeeld journalist en biograaf Franz-Olivier Giesbert al een snijdend kritisch portret van M. le Président in zijn Scènes de la vie politique. Hoe zou de man wiens favoriete gerecht artisjokkensoep met truffel is ooit op één lijn kunnen komen met zijn volk dat leeft op cola light en magere yoghurt? In Sarkologies analyseerde de socioloog Michel Maffesoli waarom Sarkozy bij sommigen zoveel haat en hysterie oproept. Recent deed ook de Franse filosoof Alain Badiou nog een duit in het zakje met een persoonlijk essay waarin hij het hele verkiezingssysteem als een fabeltje, een illusie afdoet. De titel zegt al genoeg. Sarkozy: pire que prévu. Les autres: prévoir le pire.
Terwijl portretten, mag je verwachten, hoe bijtend ook, nog enigszins op ware gebeurtenissen en dito getuigenissen gebaseerd moeten zijn, kan degene die ‘roman’ op de cover plaatst, naar hartelust zijn gang gaan. Het moet gezegd, Dominique Paillé houdt zich niet in. Het is een politicus, die zich in de loop der jaren zowel bij linkse als bij rechtse partijen aansloot, adviseur was van Sarkozy toen hij de verkiezingen won en tot voor kort woordvoerder van de UMP. Een ideale positie om van binnenuit een kijkje in de keuken te geven en en passant wat openstaande rekeningen te vereffenen. Zijn boek begint in het Élysée, op 22 april 2012, waar Sarkozy in grote spanning het resultaat afwacht van de eerste ronde. Vier kandidaten strijden om een verschil van slechts enkele percentages, François Hollande, François Bayrou, Marine Le Pen en hijzelf. Dan valt voor hem het doek: Bayrou en Le Pen zijn als besten uit de strijd gekomen en gaan de tweede ronde in. Vervolgens neemt Paillé ons mee in een terugblik naar het jaar voorafgaand aan de verkiezingen én naar een toekomstblik na de tweede ronde – een heuse what if roman. Alle hoofdrolspelers van het afgelopen jaar komen voorbij, niemand wordt gespaard. Dominique de Villepin struint ‘als een Don Quichotte door de gangen van de macht’, van Jean-Pierre Raffarin ‘weet je nooit of hij je goed gezind is of dat hij achter je rug een aanslag op je leven beraamt’. Was Sarkozy een jaar geleden nog de grote held aan de zijde van Angela Merkel en de redder van Frankrijk én Europa, vanaf september 2011 zat hij tussen de ‘ruïnes’. Hij had zijn autoriteit binnen en buiten de partij verloren en zijn aanhang was ‘door paniek bevangen’. Vlak voordat Sarkozy in februari 2012 zijn kandidatuur bekend maakt, kondigt Cécilia Attias, zijn voormalige echtgenote, aan dat zij een boek over hun huwelijk gaat publiceren, waarin zij aankondigt haar ex-man af te schilderen als ‘een romanesk personage zonder enig gevoel, louter bezig met zijn eigen ambities’.
Uiteraard liet de echte Cécilia dit niet over haar kant gaan. Woedend liet ze publiekelijk weten dat ‘als ze ooit iets over Sarkozy zou schrijven dit alleen maar lovend zou kunnen zijn’. Ze adviseerde Paillé om ‘als je nu eenmaal noch een groot staatsman noch een goed romanschrijver bent, noch de een noch de ander te bevuilen’, waarna een amusante polemiek ontstond.
Amusant en onder de gordel – dat is de zogenaamde roman van Paillé zeker. Interessanter is een andere roman, een échte, uit het genre van de politique-fiction, die ook de what if vraag stelt. In Les Sauvages wordt in de eerste verkiezingsronde gestreden door Sarkozy en de allereerste presidentskandidaat van Algerijnse afkomst ooit. Idder Chaouch is afgevaardigde van de socialistische partij en heeft een van de Parijse prestigieuze scholen doorlopen. Hij is knap, charismatisch en citeert Saint-Simon, Proust en Keynes. Het Légion d’honneur zal hij afschaffen, belooft hij: niet iedereen gelijk, maar iedereen van adel. Al Quaida heeft een fatwa tegen hem uitgesproken omdat hij zich niet onderwerpt aan de geboden van de islam, wat hem alleen nog maar populairder maakt. Met zijn slogan ‘L’avenir c’est maintenant’ wint hij ieders hart.
Terwijl Paillé zich ophoudt in de gangen van de politieke elite rond het Élysée, begeeft Louatah zich tussen de Fransen van Arabische afkomst, de grote families in de provincie, de jongeren in de banlieues die hun opleiding afbreken en voor de criminaliteit kiezen. Aan de vooravond van de verkiezingen vindt in Saint-Etienne een huwelijk plaats tussen een jongen van Kabylische afkomst en een Arabisch meisje. De families kunnen elkaars bloed wel drinken, van de bruidegom wordt gezegd dat hij homo zou zijn, grootvader wordt mishandeld, heetgebakerde pubers gaan op de vuist. Louatahs boek zit vol straattaal, smsberichten, couscous en argotuitroepen als ‘wollah!’. Als in een soap volgen de ontwikkelingen elkaar snel op en lang blijft de link met de verkiezingen in het duister gehuld – tot de explosie aan het eind. Een vierdelige familiesaga wil Louatah schrijven, een epos over de Noord-Afrikanen die na de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog, in het begin van de jaren ’60, naar Frankrijk zijn gekomen, maar die eigenlijk nooit écht hun plek hebben gevo
nden.
nden.
Krijgt Sarkozy nog een termijn of niet? De eerste stemronde, op 22 april, lijkt niet zo’n probleem te worden, maar hoe zal het uitpakken op 5 mei? Het antwoord van deze what if romans luidt, na de nodige obstakels: yes, he will.
Dominique Paillé: Panique à l’Élysée. Grasset. 247 blz. Prijs €
Sabri Louatah: Les Sauvages. Flammarion/Versilio. 308 blz. Prijs €
