Michelangelo in Istanbul
Op 13 mei 1506 zet Michelangelo Buonarroti voet aan wal in de haven van Constantinopel. Althans, dat schrijft Mathias Enard in zijn recent verschenen roman Parle-leur de batailles, de rois et d’éléphants (Actes Sud). De titel is ontleend aan Kipling, het verhaal heeft historische pijlers maar het is de verbeelding die ze met elkaar verbindt.
Michelango geeft gehoor aan de prestigieuze uitnodiging van sultan Bajazet om een brug te ontwerpen die de twee delen van Istanbul met elkaar moet verbinden. Het is een klap in het gezicht van die andere wereldheerser, paus Julius II, die hem opdracht heeft gegeven een graftombe voor hem te ontwerpen. Michelangelo heeft genoeg van de paus, die hem bergen belooft maar nog geen cent heeft uitbetaald, en die hem bovendien en plein public vernedert, hem zijn paleis uitgooit, in plaats van hem de erkenning te geven waarop Michelangelo als groot kunstenaar recht denkt te hebben. Zijn trots is gekrenkt.
Kleine miniaturen schetst Enard, die met zijn vorige roman Zone (2008, prix Decembre, prix du Livre Inter) veel succes had. Korte portretten, kleur en klank van een scène, een ontmoeting, een wandeling door de stad, een briefwisseling met zijn broer of vrienden in Florence. Mooi beschrijft Enard de verbijstering van de Fransman over de tot moskee omgevormde St. Sophia basiliek, zijn gesloten karakter, zijn gewoonte lange lijsten te maken van wat hij ziet en doet, nieuwe materialen, bijzondere bijvoeglijke naamwoorden. Groot vizier Ali Pacha zorgt goed voor zijn gast, stelt hem een mooi atelier, een heel team ingenieurs, maquettemakers en tekenaars ten dienste, een tolk, een gids en een danseres. Sommige hoofdstukjes zijn opgeschreven vanuit haar perspectief en geven een wereld weer waar Michelangelo niet het minste idee heeft. Uit haar gedachten komen de strijd, de koningen en de olifanten, dromen van een vrouw die de man beter kent dan hijzelf.
‘Michel-Ange n’était pas très beau, le front trop haut, le nez tordu, brisé lors d’une rixe de jeunesse, les sourcils trop épais, les oreilles un peu décollées. Il avait sa propre face en horreur, dit-on. On ajoute souvent aue s’il recherchait la perfection du trait, la beauté dans les visages, c’est que lui-même en était totalement dépourvu. Michel-Ange cherche l’amour. Michel-Ange a peur de l’amour tout comme il a peur de l’enfer.’
In de pen van Enard is de kunstenaar een gesloten, zoekende man, die niet snel vriendschap sluit, sober leeft en leeft om te werken. Liefde, drank, vrouwen, vriendschap – het is allemaal niet écht aan hem besteed. De brug die hij ontwerpt, die de stad moet verenigen, moet het concept van zijn oudere collega Leonardo Da Vinci over wie hij niets dan kwaad spreekt, in de schaduw stellen, zijn naam vestigen, hem wereldberoemd maken en vooral de paus tarten.
Van de omgeving, de cultuur waarin hij terecht is gekomen, weet hij niets. Hij doet ook geen poging die te doorgronden. Hij tekent, hij werkt en hij wil betaald worden, erkenning oogsten. Het loopt allemaal heel anders – en nooit zal hij weten of ook maar proberen te begrijpen waarom.
Mathias Enard: Parle-leur de batailles, de rois et d’éléphants. Actes Sud. 154 blz. Prijs € 17.
