Wie zijn de gele hesjes? En wat willen ze? Het is een vraag die de afgelopen weken voortdurend is gesteld. Kijk naar de puber Anthony, die opgroeit in een arbeidersgezin in Heillange, in het noordoosten van Frankrijk, waar de sluiting van de staalindustrie voor werkeloosheid zorgt. Hij is de zoon van een ontslagen staalarbeider en ex-vrachtwagenschauffeur, die nu de eindjes aan elkaar probeert te knopen als tuinman. Hij heeft nog een motor in de garage staan waar hij niet meer op wil rijden: het doet hem teveel denken aan de tijd dat hij nog de illusie had jong en vrij te zijn. Als hij drinkt wordt hij gewelddadig. Anthony’s moeder heeft al een paar keer haar koffers gepakt. Maar ze komt toch weer terug. Als ze weer thuis is laat ze een nieuw permanentje zetten en gaat het leven door als ervoor. Soms gaat Anthony naar een feestje in een andere wijk. Daar ziet hij hoe zijn rijkere leeftijdsgenoten wonen, de zonen van hoge ambtenaren, apothekers, ingenieurs en grootindustriëlen. Ze hebben drugs, een retourtje Maastricht is voor hen geen probleem.
Of neem de twintigjarige Candice, geboren in een arme buitenwijk. Ze is fietskoerier voor een bedrijfje waarvan de eigenaar een business school heeft gedaan. Als hij haar tot seks dwingt, vlucht ze. Weg baan. Ze speelt de hoofdrol in Shakespeare’s Richard III, uit haar mond komt de eerste zin van het stuk: ‘Now is the winter of our discontent’. Candice ontmoet Jones, een jazzmusicus, die ondanks allerlei bijbaantjes, nauwelijks genoeg verdient om zich in leven te houden.
Maak tenslotte kennis met de vader van Edouard. Hij werkte in een industriestadje in Picardië, ging de kroeg in als hij aan het eind van de week zijn loon kreeg en sloeg zijn vrouw als hij thuis kwam. Ze ging van hem weg. Toen kreeg hij een ongeluk en werd hij arbeidsongeschikt. De medicijnen worden steeds duurder, de banen die hij krijgt aangeboden liggen ver van zijn woonplaats.
Anthony, Candice, Jones en de vader van Edouard zijn hoofdpersonen in recent verschenen Franse boeken. Anthony is het belangrijkste personage uit Leurs enfants après eux van Mathieu Nicolas, de roman die ruim een maand geleden werd bekroond met Frankrijks belangrijkste literaire prijs. Candice en Jones komen uit de pen van Thomas B. Reverdy. Zijn roman met de voorspellende titel L’hiver du mécontentement (De winter van onze ontevredenheid) kreeg onlangs de prix Interallié 2018. De vader van Edouard tenslotte is de vader uit de titel Ze hebben mijn vader vermoord, van Edouard Louis, een biografisch politiek pamflet dat ook onlangs in het Nederlands verscheen.
Lees de boeken die er de afgelopen maanden in Frankrijk verschenen en je ziet wie de gele hesjes zijn. Het zijn Fransen die niet behoren tot de hoogste klassen, die niet in Parijs wonen, die de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen, die zien dat stijging op de sociale ladder een illusie is geworden. Het zijn ouders die beseffen dat hun kinderen het niet beter zullen hebben dan zijzelf. Het zijn Fransen die zien dat de ongelijkheid vergroot wordt, dat de kloof tussen arm en rijk groter wordt: de belasting voor de ‘solidariteit op het kapitaal’ is afgeschaft terwijl de brandstofprijzen extra worden belast.
‘De geschiedenis die op school werd onderwezen was niet jouw geschiedenis’, schrijft Edouard Louis in zijn boek, ‘ze leerden ons de geschiedenis van de wereld en jij werd buiten de wereld gehouden.’ Schrijvers zijn antennes van onze samenleving.
Wie zijn de gele hesjes? Je hoeft er de recente romans uit de Franse rentrée maar op na te lezen.