Terrorisme – een thema in hedendaagse Franse romans

Vijf Franse auteurs reflecteren op de gevolgen van de terreur in hun land. Wat drijft iemand om lukraak te moorden? Wat doet dat met ons mensbeeld? Hoe nu verder met het debat? Zoveel schrijvers, zoveel invalshoeken, zoveel stijlen.

Ali, een jonge informatica-specialist in Parijs, heeft met zijn team maanden aan een offerte gewerkt voor een grote Frans-Amerikaanse multinational. Ze halen de opdracht binnen, de champagne wordt ontkurkt. Dan vertelt zijn baas hem dat de opdrachtgever hem niet bij de uitvoering van het project wil hebben. Zijn expertise is onomstreden, maar is hij niet van Frans-Marokkaanse origine? En heeft hij geen islamistische neef? Woedend neemt Ali ontslag, hij is vernederd, zijn eer is in het geding.

Iydar is een negentienjarige scholier op het Marokkaanse platteland. De docent die ‘islamitische opvoeding’ geeft, een salafist, blijkt afwezig, Iydar heeft twee uur vrij. Met zijn vriendinnetje zoekt hij de koelte op in de schaduw van een amandelboom, waar twee agenten hem arresteren voor aantasting van de goede zeden. Razend is Iydar als blijkt dat hij voor maanden de gevangenis in moet.

Ali is de hoofdpersoon in de recente roman van Fouad Laroui (1958), de aan de Universiteit van Amsterdam docerende econometrist, essayist en romanschrijver. Iydar is het belangrijkste personage in Évelyne ou le djihad? van Mohamed Nedali (1962), docent Frans op een lyceum in het zuiden van Marokko. Beide auteurs onderzoeken na de terroristische aanslagen in Parijs, vorig jaar, met pen en verbeelding hoe radicalisering in zijn werk gaat. Laroui heeft een groot oeuvre op zijn naam (dat hier vreemd genoeg maar mondjesmaat is vertaald!) en breekt in zijn vaak geestige, taalkundig spannende proza steeds weer een lans voor historische en wetenschappelijke kennis en menselijke leergierigheid. In deze roman laat hij schitterend zien hoe de Westerse en de Arabische wereld verschillende versies kennen van dezelfde historische gebeurtenis, twee onoverbrugbare varianten van hetzelfde verhaal. Verdiep je in de ander, lijkt hij te zeggen, kijk achter de clichés. Zijn Ali, door woede verblind, wordt verleid tot de jihad. Pas in Syrië, als er geen terugkeer meer mogelijk is, beseft hij dat hij wel degelijk thuishoort in Parijs. Nedali’s roman, eenvoudiger van taal, compositie en thematiek, lijkt vooral gericht op jongeren. De imam die Iydar wil ronselen vangt bot – dankzij de hulp van een Europese vriendin.

 

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/12/23/er-is-geen-tijd-meer-te-verliezen-5903531-a1538157

Lees meer

Interview met Marcel Gauchet

De Franse filosoof Marchel Gauchet schreef een boeiend boek over Frankrijk en de vraag waarom men altijd zo somber is over de toekomst van het land – terwijl daar niet meer dan in andere landen reden toe is.

Ik sprak hem over zijn (interview)boek, Comprendre le malheur français:

Met wapperende regenjas komt Marcel Gauchet de deftige entrée van de Parijse uitgeverij Gallimard binnenstormen. Zijn kantoor, drie bij drie meter, bevindt zich op de eerste etage, het tekent de prominente plek die hij inneemt bij het prestigieuze uitgevershuis. De boekenplanken zijn volgestouwd met uitgaven van Gallimard en jaargangen van het tijdschrift Le Débat, waarvan Gauchet (1946) al jaren hoofdredacteur is. Afgaande op het aantal witte en beige kaften – in Frankrijk geldt nog steeds: hoe kleurlozer het boek, hoe interessanter – zitten we hier in het intellectuele walhalla van Frankrijk.

 

Lees meer

Kadotips: Franse vertaalde poëzie

Onlangs verscheen Onze, het elfde nummer van het tijdschrift TERRAS. Het is grotendeels gewijd aan nieuwe Franse poëzie, met mooie vertalingen van verschillende vertalers. Het nummer is samengesteld door Kim Andringa en Vicky Francken, die waar pionierswerk verrichtten – nieuw en inspirerend! Zij namen tientallen recente Franse dichtbundels door, reisden naar het internationale poëziecentrum in Marseille, op zoek naar in Nederland nog onbekende Franse dichters – en dat zijn er heel wat. Zo ontdekten ze Antoine Dufeu en zijn geëngageerde, verhalende poëzie maar ook de ritmische, bijna hypnotiserende teksten van Laura Vazquez. De bundel bevat ook mooie vertalingen van de in Frankrijk op handen gedragen schrijfster Olivia Rosenthal (door Kiki Coumans) en van werk van de Franstalige Zwitser Charles-Ferdinand Ramuz (door Rokus Hofstede), auteurs die beiden een breder internationaal publiek verdienen. Fabienne Rachmadiev maakt in het tijdschrift met Breton in de hand een tintelende literaire wandeling door Parijs.

Nog een andere bundel die veel aandacht verdient: De gebogen planken van de grote Franse dichter Yves Bonnefoy, in de prachtige vertaling van Kiki Coumans. Alleen al het lezen van het titelgedicht opent, symbolisch en melancholiek, een nieuwe wereld – ideaal voor onder de kerstboom. En dan heb ik het nog niet eens over de wederom schitterende vormgeving van dit boek van uitgeverij Vleugels, die de ene na de andere beeldschone Franse uitgave laat verschijnen.

 

Kadotips Frans!

Waar blijven de Franse titels in de bijlagen vol kadotips? Il y en a, et comment! Bij deze dus:

Aanraders, recent vertaald uit het Frans:

Mathias Enard, Kompas, uitgeverij Arbeiderspers, vertaald door Katrien Vandenberghe
Een indrukwekkende odyssee door Oost en West van een rasverteller en een kenner van de Arabische wereld.

Christophe Boltanski, De schuilplaats, uitgeverij Cossee, vertaald door Prescilla van Zoest
Prachtig portret van een beroemde joodse Franse familie. Speurtocht en herinnering ineen.

Hector Malot, Alleen op de wereld, uitgeverij Gottmer,in de bewerking van Tiny Fisscher, met illustraties van Charlotte Dematons.
Prachtig uitgegeven klassieker.

Laurent Binet, De zevende functie van taal. Vertaald door  Liesbeth van Nes, Meulenhoff
Hhilarisch portret van de grote Franse intellectuelen van de tweede helft van de 20e eeuw.

Julia Deck, Viviane Élisabeth Fauville, vertaald door Lidewij van de Berg en Katrien Vandenberghe, Uitgeverij Vleugels
Puntgave debuutroman die een intellectuele, doordachte, hoogliteraire stijl combineert met een thrillerachtig verhaal waarin veel te raden blijft.

Virginie Despentes: Het leven van Vernon, . De Geus. Deel 1 (vertaald door Jan Versteeg) en 2 (vertaald door Alice Teekman).
Literaire rollercoaster over het leven van Vernon Subutex, een vijftiger, die langzaam afdaalt in de hel van sociale uitsluiting.

Joël Dicker, De Baltimores, uitgeverij De Bezige Bij, vertaald door Manik Sarkar.
Heerlijk feel good, read good boek, dat velen al van heeft overtuigd dat de Franse literatuur ook geweldig spannend kan zijn.

Fred Vargas, Ijsmoord,  De Geus, vertaald door Rosa Pollé & Nini Wielink
Weer zo’n fijne literaire spannende thriller van Frankrijks meest geliefde thrillerschrijfster.

Thomas Piketty, Kapitaal in de 21e eeuw, De bezige bij, vertaald door  Manik Sarkar
Wereldwijd dé Franse bestseller.

Boualem Sansal, 2084, Het einde van de wereld, De Geus, vertaald door Jan Versteeg
Hyperactuele roman die, in de voetsporen van Orwells’ 1984 laat zien hoe een totalitaire dictatuur er van binnen uitziet.

Tatiana de Rosnay, Manderley voor altijd, Ambo/Anthos, vertaald door Noor Koch
Lekker leesbare biografie van de Engelse schrijfster Daphne du Maurier.

Jules Romains, Verdun, uitgeverij Epimetheus, vertaald door Minne Gerben de Boer
Vuistdikke klassieker over de slag bij Verdun.

Binnenkort volgen tips voor degenen die Frans lezen!

 

Te koop bij de goede boekhandel,
maar Athenaeum Boekhandel in Amsterdam zette ze spontaan op een rijtje in de webwinkel:
https://www.athenaeum.nl/tips/tips-per-rubriek/#frans

 

 

Prix Goncourt 2016 voor Leïla Slimani

Slimani laat zien hoe subtiel vernedering kan zijn

Dat Leïla Slimani (1981) niet bang is te choqueren weten we van haar debuutroman, Dans le jardin de l’ogre, die twee jaar geleden verscheen. De hoofdpersoon was een journaliste en moeder die verslaafd was aan seks, een vrouw ook die gekweld werd door eenzaamheid, schaamte en innerlijke leegte. Zonder gêne schopte de jonge Frans-Marokkaanse schrijfster tegen Marokkaanse schenen: haar boek legde de verwrongen verhouding tot het lichaam bloot, de benepen seksuele moraal, de cultuur van verzwijgen en wegkijken in haar geboorteland.

Ook in haar nieuwe roman raakt ze een pijnlijke plek – dit keer in de westerse wereld. Meteen op de eerste bladzijden schetst ze hoe een baby in een grijze zak wordt geritst – dood. Zojuist heeft een moeder haar twee jonge kinderen vermoord aangetroffen in de badkamer. Naast hen hun oppas, Louise, die ook zichzelf van het leven heeft willen beroven.

Het is de angst van ieder jong ouderpaar dat werk en kinderen wil combineren. Myriam en Paul willen alles: kinderen, verre vakanties, een dynamisch sociaal leven, interessant werk, hij is muziekproducent, zij advocaat. Ze zoeken voor hun kroost een betrouwbare oppas en ze vinden haar. Een niet meer al te jonge vrouw die zich in een mum van tijd onmisbaar maakt, op wie de kinderen dol zijn en die zorgt dat het huishouden op rolletjes draait. Zelfs tijdens vakantie kunnen ze niet meer zonder de geweldige Louise.

Maar van Louise zelf weten ze niets. Niet dat ze getrouwd was, dat ze een volwassen dochter heeft, niet dat ze gebukt gaat onder een enorme schuldenlast, niet dat ze snakt naar een thuis. Dat thuis – dat is voor haar het gezin waar ze het grootste deel van de dag doorbrengt. Vriendschap zoekt Louise, geborgenheid, genegenheid. Innerlijk kookt ze van jaloezie, van wanhoop, van woede over het besef dat ze wat zíj hebben, nooit zal bereiken, nooit zal bezitten. In helder en ondubbelzinnig taalgebruik laat Slimani zien hoe subtiel vernedering kan zijn, hoe ingewikkeld de relatie is tussen twee vrouwen van verschillende sociale klassen.

Stap voor stap voert Slimani ons mee, laat ons dat huis clos ontdekken, de dreiging voelen. Langzaam krijgt het toekomstige drama contouren, langzaam voert ze de spanning op. Chanson douce is een knappe, allesbehalve roman ‘douce’ over een dilemma waar veel jonge ouders in Europa mee worstelen – in bredere zin symptomatisch voor ons ik-tijdperk, voor het gebrek aan werkelijke interesse in de ander.

Prix Goncourt – de acht genomineerden

Acht ongelofelijk verschillende romans waren er in de tweede selectie van de prix Goncourt overgebleven. Eigenzinnige auteurs, debutanten, boeken die een trend vertegenwoordigen. Wat ik van de boeken vind kunt u lezen in NRC:

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/26/kanshebbers-voor-de-de-prix-goncourt-a1528535

 

 

Drie Franse debuten

Vluchten in melancholie en waanzin: dat is na Guy de Maupassant, Antonin Artaud en Marguerite Duras nog steeds een geliefd literair-romantisch thema. Twee debutanten pakken het echter ‘onfrans’ aan.

Een van de drie mooie Franse debuten die het afgelopen voorjaar zijn verschenen en nu zijn vertaald is de roman Wachten op Bojangles van Olivier Bourdeaut (1981). In Frankrijk was Bojangles dankzij mond-tot-mondreclame de literaire hit van het voorjaar. Begrijpelijk wellicht: in maanden van terroristische aanslagen, van angst en onrust, van dreigende taal en politieke onmacht, hadden de Fransen behoefte aan een licht, geestig, sprankelend verhaal, een volstrekt onwaarschijnlijke fabel die de draak steekt met negativiteit en pessimisme en de lezer een vlucht biedt in de verbeelding – zonder oppervlakkig te worden.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/09/22/hoe-frans-zijn-deze-fransen-eigenlijk-nog-4357694-a1522957

Voor in de agenda

Wees welkom, soyez les bienvenus!

 

Karin Amatmoekrim & Dewi Kasmo

Maandag 24 oktober, 20.00 uur, OBA Theater, Amsterdam

Boek & Spelen, over literatuur en toneel
Gesprek met Karin Amatmoekrim over haar nieuwe boek, Tenzij de vader, & met actrice Dewi Kasmo over haar voorstellingen.

Info & reserveren:

http://www.oba.nl/agenda.spelen.html

 

Hedendaagse Franse dichters

Vrijdag 4 november, 20 uur, Perdu, Amsterdam

Presentatie van Terras # 11, ‘Onze’

Info & reserveren:

http://perdu.nl/nl/r/hedendaagse-franse-dichters-terras-11-onze/

 

De Franse taal: cool of passé?
Donderdag 10 november, 20 uur, SPUI25, Amsterdam
Ter gelegenheid van de Dag van de Franse taal
info & reserveren:
http://www.spui25.nl/programma/item/franse-taal.html

 

Lezersfeest, interviews met Griet Op de Beeck, Herman Koch, Nelleke Noordervliet, Saskia Noort, Susan Smit en Dimitri Verhulst

Zaterdag 12 november, Rotterdam, 19 uur

info & reserveren:

http://www.lezersfeest.nl/programma

 

 

Wash your brain! Un autre regard sur le monde # 1

Avec Joke J. Hermsen, Bart Koetsier, Cécile Ladjali, Stéphane Sorlat & Julie Savoye
Le mardi 15 novembre, Maison de la Poésie, Paris, 19 heures

Info & réservations:

http://www.maisondelapoesieparis.com/events/washyourbrain-un-autre-regard-sur-le-monde-1/
http://lafrance.nlambassade.org/calendrier/2016/11/wash-your-brain.html

 

Nelleke Noordervliet & Olga Zuiderhoek

Maandag 21 november, 20.00 uur, OBA Theater, Amsterdam

Boek & Spelen, over literatuur en toneel
Gesprek met Nelleke Noordervliet over haar nieuwe boek Aan het eind van de dag & met actrice Olga Zuiderhoek over haar vak.
Info & reserveren:

http://www.oba.nl/agenda.spelen.html

 

Rencontre avec Jan Brokken (et une dizaine d’autres écrivains européens)

Le samedi 26 novembre, Aix en Provence, Bibliothèque Méjanes, 15.30 heures

Rencontres européennes de littérature Lettres d’Europe et d’ailleurs, autour du thème : Quand la littérature parle de frontières.

Info & réservations :

http://cfaprovence.com/index.php/fr/infos-et-liens-utiles/petites-annonces/83-manifestations-culturelles-du-cfap/manifestations-novembre/1612-vendredi-25-et-samedi-26-novembre-festival-litteraire-international-lettres-d-europe-et-d-ailleurs

 

Athenaeum Leesclub Frans: Alain Mabanckou

Dinsdag 29 november, Athenaeum Boekhandel, 19 uur

Au sujet du livre Le monde est mon language

Info:

https://www.athenaeum.nl/

 

Rencontre avec l’écrivain français Christophe Boltanski
Woensdag 30 november, Amsterdam, SPUI25, 20 uur

Info & reserveren:

http://www.spui25.nl/programma/item/christophe-boltanski-in-gesprek-met-margot-dijkgraaf.html?page=2&pageSize=20

Manosque, Festival Les Correspondances

Stel u voor: een prachtig klein typisch provençaals dorp vlakbij Aix-en-Provence, in Zuid-Frankrijk. Terrassen onder platanen, een zaterdagmarkt, mooie pleintjes in aardetinten, fonteinen, een keur aan restaurantjes en vooral heerlijk najaarsweer. En stel u dan voor dat daar gedurende vier dagen tientallen schrijvers acte de présence geven, interviews, debatten, voor het grootste deel in de open lucht, op de pleinen, tegen de muur van een eeuwenoud kerkje, ’s avonds in een theater. Dan heeft u een beeld van Manosque en het festival Les Correspondances dat hier voor de 18e keer wordt gehouden.

Olivier Chaudenson, die samen met Evelyn Prawidlo, de directie voert, en ook directeur is van het Maison de la Poésie in Parijs, is tevens oprichter van het festival. Het trekt jaarlijks zo’n 16.000 bezoekers, vertelt hij, uit de verre omtrekt van Manosque. De stad financiert, de regio, het ministerie van cultuur via het Centre National du Livre en dan zijn er nog bedrijven die sponsoren – vandaar dat alle optredens die in de openlucht plaatsvinden gratis kunnen zijn. Met zijn team kiest Chaudenson de auteurs die worden uitgenodigd, vier mensen lezen van mei tot juli de proeven van een groot deel van de ruim 500 romans die in de rentrée zullen verschijnen. De auteurs die hun voorkeur hebben krijgen een uitnodiging, voor het grootste deel zijn het Fransen. Dit jaar is er een Slowaakse en een Portugese auteur, beiden spreken Frans. Chaudenson loopt voortdurend van het ene podium naar het andere. Hier wordt Serge Joncour geïnterviewd door Julien Bisson, de hoofdredacteur van Lire, tweehonderd meter verderop spreken Vincent Message et Jean-Baptiste Del Amo over hun nieuwe romans, die beide draaien om geweld, ecologie en dierenleed. Catherine Poulain vertelt over de tien jaar die ze doorbracht op vissersboten in Alaska, Gaël Faye, dé ontdekking van deze rentrée, brengt een lecture musicale van zijn roman ‘Petit pays’. Luc Lang spreekt over zijn vuistdikke nieuwe roman Au commencement du septième jour, en Alain Mabanckou trekt zulk talrijk en enthousiast publiek dat zelfs een plotseling opkomende, donderende onweersbui hen niet verjaagt.

’s Avonds zijn er voorstellingen in het grote theater Jean-le-Bleu, Arthur H brengt er zijn pornografische poëzie of – zo men wil – zijn poëtische porno ten gehore, André Wilms leest de brieven van Dashiel Hammett, Les Cannibales van Régis Jauffret leidt tot wisselende reacties – van afschuwelijk tot geweldig, wat een absurdisme, een duo dat een keur aan verschillende briefwisseling ten gehore brengt heeft duidelijk niet geoefend en wordt door zeshonderd man publiek uitgefloten. In een literaire ‘battle’ verdedigen lezers hun favoriete boek – 3 minuten hebben ze daar maximaal voor, aangemoedigd door het talrijke publiek. Door het hele dorp staan tientallen ‘écritoires’, schrijftafels, waar iedereen een brief kan schrijven of een kaart van het festival kan schrijven, die vervolgens door ‘la poste’, medesponsor van het evenement, bezorgd zal worden. De sfeer is vriendelijk en relaxed, heel literair Parijs is er ook, maar nu heel ontspannen. Manosque boft met zo’n festival.

 

 

Iqaluit, Inuitfilm van Canadees Benoît Pilon

Iqaluit is de naam van een klein stadje, of eerder een groot dorp in het uiterste noorden van Canada, tegen de poolcirkel aan. Het is de hoofdstad van de regio Nunavut en heette vroeger Frobisher Bay. In Inuktitut, de taal van de Inuit die hier wonen, betekent Iqaluit ‘plek met veel vis’.

Iqaluit is ook de titel van de nieuwe film van de Frans-Canadese filmmaker Benoît Pilon, die de wereldpremière gunde aan het filmfestival Film By The Sea in Vlissingen, waar deze week van s’ morgens vroeg tot ’s avonds laat films werden getoond aan een nieuwsgierig en talrijk publiek. De vertoningen van Pilons film zorgden iedere keer voor uitverkochte zalen. En terecht. Het is in plot en beeld een schitterende film over een wereld die ons vreemd is. Zelfs Canadezen kennen dit aparte universum dat duizenden kilometers ten noorden van Montreal ligt, nauwelijks, verteldt Pilon, ook voor hen is het een volstrekt andere wereld. Twee maanden per jaar is het er licht en dan gaat de zon ook nauwelijks onder, de rest van de tijd is het er grotendeels donker. Iqaluit gaat over liefde, huwelijk, overspel, dubbellevens, over stad versus natuur, over leven in de hectiek en leven in rust, maar vooral over de clash van culturen: hoe die ander, die zo’n ander leven leidt, te begrijpen, hoe hem de hand te reiken?

In de film gaat Carmen, de vrouw van Gilles, die in Iqaluit een bouwonderneming heeft voor het eerst naar de plek waar haar man de helft van het jaar werkt. Hij is van een rotsachtige heuvel gevallen, onder verdachte omstandigheden, en hij sterft in haar bijzijn. Wat volgt is haar zoektocht naar het hoe en waarom van zijn dood. Stap voor stap ontdekt ze hoe zijn leven daar eruit zag, waar hij werkte, met wie en welk privéleven hij er opbouwde. Tegelijkertijd maakt ze nader kennis met de Inuit, met hun harde leven en hun geschiedenis. Hun voorouders werden door de Canadese overheid tegen hun wil verplaatst naar het noorden. Nog in de jaren 50 werden kinderen uit hun gezinnen weggehaald en ondergebracht op internaten, zodat ze de Canadese cultuur tot zich zouden nemen. Ze werden door priesters misbruikt en uitgebuit. Pilon laat tegelijkertijd de pracht en de schoonheid van de natuur zien, die een volwaardig personage van de film is: de eilanden, de rotspartijen, de luchten, de compelte isolatie van de bewoners is indrukwekkend.

Bijzonder is ook dat Pilon, net als in zijn vorige film, The necessities of life, werkt met Inuitacteurs. Hun trage en bedachtzame manier van spreken, hun blik geven de film een diepere, menselijke laag.

Voorlopig draait de film nog niet in de bioscoop, over een paar weken gaat hij pas in Québec in première. De film verdient een breed publiek.

Lees meer