Romain Gary, 100 jaar geleden geboren
De eerste associatie die ik heb met Romain Gary heeft te maken met het pseudoniem dat hij koos voor zijn roman La vie devant soi, met in de hoofdrol de onvergetelijke Simone Signoret: Emile Ajar. Een groot en ongrijpbaar auteur, die onder verschillende pseudoniemen schreef. Een in de USSR geboren man, die werd opgevoed door een grootse moeder die boven alles van Frankrijk hield én van haar zoon. Een groot schrijver moest hij worden, een oorlogsheld én ambassadeur van dat land dat ze zo bewonderde: Frankrijk. Nogal wat wensen voor een zoon die in Litouwen werd geboren en zo op het eerste gezicht geen enkel toekomstperspectief had.
Op het Gare du Nord kocht ik, wetende dat dit jaar het centenaire Romain Gary wordt gevierd, een dun boekje – precies dun genoeg om het in één reis met de Thalys Parijs-Amsterdam te kunnen lezen. Een hernieuwde kennismaking, en nu met een oudere Gary, een paar maanden voordat hij, op 2 december 1980, een eind maakte aan zijn leven. Het boekje bevat een uitgeschreven tekst van een interview dat hij gaf aan Radio-Canada. Flabbergasting. Indrukwekkend. Wat een ironische afstand, wat een fijngevoelige wijsheid, welk een humor. Een avonturier, een doerak, een militair piloot, een jongen die coûte que coûte de wensen van zijn moeder wil vervullen, die uiteindelijk, als hij haar eindelijk, aan het eind van de oorlog kan bezoeken, constateert dat ze al drie jaar dood is. Al de brieven die hij van haar ontving had ze lang voor haar dood aan een Poolse vriendin gestuurd die ze braaf iedere week op de post deed.
Le sens de ma vie heet het boekje – een aanrader, ook voor wie eigenlijk niet meer precies weet wie dat nu was en wat hij heeft geschreven. Een boekje waarin je bijna op iedere pagina een zin onderstreept, als bevatte het de ene na de andere levenswijsheid à la Montaigne. Een uitgave ook die je doet verlangen dat enorme oeuvre toch nog eens ter hand te nemen.
‘Je trouve que c’est ce que j’ai fait de plus valable dans ma vie, c’est d’introduire dans tous mes livres, dans tout ce que j’ai écrit, cette passion de la féminité soit dans son incarnation charnelle et affective de la femme, soit dans son incarnation philosophique de l’éloge et de la défense de la faiblesse, car les droits de l’homme cen n’est pas autre chose que la défense du droit à la faiblesse. Et si on me demande de dire quel a été le sens de ma vie, je répondrai toujours (..) que cela a été la parole du Christ dans ce qu’elle a de féminin, dans ce qu’elle constitue pour moi l’incarnation même de la féminité.’
Een wonderbaarlijke conclusie voor een militair, diplomaat, Hollywoodganger, journalist en schrijver die nooit op enig religieus verlangen te betrappen was in zijn leven. Maar daardoor des te intrigerender.
Romain Gary, Le sens de ma vie. Entretien. Gallimard. 101 blz. € 12,50
